ukiut nutâgssat autdlarnersagáuput

bîbilime sarĸúmiúneĸartut pingârnerit ilât tássa Kristusip utertitsinigssamik suliagssaĸ nãmagsiartordlugo tikiuterĸingnigssânik ajoĸersût. "makíssutauvdlunilo inũssutaussup" ajagtugaussortane angerdlautísavdlugit tikiuterĸigkumavdlune neriorssûtâta Gûtip angalaortorpagssue sivisûmik "toĸussut nunãne alánguanilo" najugaĸarsimassut neriûtigssamik erdlingnardlunilo tipaitsungnartumik nalunaeruteĸarfigai. tikiuterĸingnigssânik ajoĸersût tássarpiauvoĸ agdlagkane iluartune nipit pingârnerssât. uvdloĸ inuit áiparît aliasugdlutik paratîsimit ĸimaguvfiat kigdligalugo ugpernerup ĸitornaisa neriorssûtigineĸartup aseruiniartup píssaunera ajugauvfigiartordlugo paratîsimut ánaissamut utertitsiartornigssâ utarĸisimavât. angutit iluartut ĸanga Mísiarsip nâlangnangârdlune tikiúnigssâ neriorssûtigissamik erĸûtíneĸarnigssâtut ĸilanârisimavât. Ênûp Âtamimit arfineĸ áipâta nunarssuarme mane Gûte ukiune 300-ne angalaĸatigisimavdlugo aniguisitsissugssap ungasigsume tikiúnigssâ sujuligtûtigâ: "ata, Nâlagaĸ iluartortane tûsintiligpagssuit ilagalugit aggersoĸ, tamaisa erĸartũkiartordlugit." Jûpe angnikitdliorfingmine oĸarpoĸ: "utertitsissiga ûmassoĸ ilisimavara, kingugdligssákut seĸungnerit ĸãne ĸeĸarumârtoĸ." (Jût. 14, 15; Jûp. 19, 25).

Kristusip iluartumik nâlagkersuinigssaĸ autdlarnísavdlugo tikiulrrĸingnigssâ atuagkiortut iluartut ĸutsingnerpânik ûmássuseĸarnerpânigdlo agdlautigissarsimavât. bîbilip atuagkiortuisa pruvfîtîsalo pisimassugssaĸ tamána oĸautsinik ĸilangmit ikumatitamit aumârtutut ítunik uníngavigissarsimavât. (tugs. 50,2-4; 96,11-13. Es. 26, 19; 25,8. 9).

ámáussissup ajoĸersugkane ĸimagtugssánguleramigit aliasungneráne tikiuterĸingnigssaminik tugpatdlersarpai. "ũmatise ánilãngíkilit! . . . atâtama igdluane inigssat amerdlaĸaut. ... inigssioriartorpavse inigssioriartorêruvsilo kingumut tikiúkumârpunga, uvavnutdlo pisíkumârpavse." "inûvdle ernera tikiúkune nâlangnássutse atisimavdlugo íngilitdlo tamaisa ilagalugit, tauva igsiásavoĸ igsiavíssârssuarmine nâlangnássutsime plane. inuiaĸatlgîtdlo tamarssuarmik sânut katerssúsáput." (Juán. 14, 1-3; Mat. 25, 31, 32).

Kristuse ĸijaliarêrmat íngilit ûliap ĸáĸâne unigsimassut ajoĸersugkat tikiutorĸingnigssânik neriorssorĸigpait: "Jîsuse táuna ilivsínit ĸilangmut pavungnartitaussoĸ taimaitdlune tikiúkumârpoĸ, sôrdlo ĸilangmut autdlartoĸ takugigse." Paulusilo Gûtip anersâvanit súnigauvdlune nalunaerpoĸ: "Nâlagaĸ nangmineĸ ĸilangmit arĸarumârmat suaornermik íngilerssûvdlo nipânik Gûtivdlo ĸardlortáussuanik." pruvfîte Pathmosimit oĸarpoĸ: "ata, nuiatigut aggerpoĸ, tamarmigdlo issaisa takujumârpât." (ap. sul. 1, 11; 1 Tás. 4, 16; sarĸ. 1, 7).

tikiúnigssâ ima nâlangnássuseĸartitauvoĸ "uvdlut sût tamarmik kingumut iluarsivigssait nagdliutserdlugit, tamáko Gûtip itsarssuarmit pruvfîtime iluartut ĸarnisigut oĸautigai." tauva ajortup sivisûmik nâlagkersuinera soraersitáusaoĸ; "silamiut nâlagauvfiat Nâlagkavta tanitâtalo" pigísavât, táunalo kúngiúsavoĸ nâgssáungitdluínartumik." (ap. sul. 3,21; sarĸ. 11,15).

Nâlagkap tikiúnigssâ ilumôrdlutik ungagingnigtuisa neriûtigiuarsimavât. ánáussissup ûliap ĸáĸâne tikiuterĸigkumavdlune neriorssûtigissâ ajoĸersugaisa sujunigssame ĸáumarĸutigât ũmatimíkut tipaitsûtigalugulo neriûtigalugo aliasûtinit ĸamititagssáungitsumik misiligtagauníkutdlo ĸavsûmineĸarsínáungitsumik. nâgdliugtitauníkut ĸinugissaunikutdlo "Gûtip angingârtup ánáussissivtalo Jîsusip Kristusip ersserfigssâ" pivdluarnásassumik neriûtigât.

ĸeĸertame ĸáĸartûme Pathmosime ajoĸersugkap asassap neriorsaût mána tusarpâ: "âp, ĸilamik aggerumârpunga," erinisugtumigdlo akíssutâ tássa ilagît angalaornermingne ĸínutigiuagât: "ãmen. aggerna, Nâlagaĸ Jîsuse-â!" (sarĸ. 22, 20).

parnaerússivingnit toĸutsivingnitdlo iluartut sagdlusuíssúmik nalunaiaivigissáinit ugpernermik neriungnermigdlo nalunaerutait ukiune huntritiligpagssuarne akisuáput.

"utarĸivât Nâlagkap ĸilaup nuiaisigut aggernigssâ Atâtatut nâlangnarssuseĸardlune" "nâpertuivdluartut nâlagauvfingme inigssiũkumavdlugit." valdenserit taimatut ugperput. Wicklifip sujumut takordlôrpâ aniguisitsissup ánáussissup sarĸúmersitaunigssâ ilagît neriûtãtut. (Taylor).

sujuligtûtip Kristusip tikiúnigssâ tamatumalo ĸanoĸ pinigssâ oĸautigĩnarnagit inungnut nalunaeĸutit pisimassugssap ĸanigdlineranik takutitsissútaoĸ uparuartorpai. Jîsuse oĸarpoĸ: "nalunaeĸuteĸarumârpordlo seĸinerme ĸáumámilo uvdloríssanilo." tauva "seĸineĸ târsísavoĸ ĸáumatdlo ĸaumajungnaerdlune. uvdloríssatdlo ĸilangmit nákarumârput ĸilauvdlo píssaunere aulajumârdlutik. tauvalo inûp ernera issigiumârpât nuiatigut aggersoĸ píssarssûvdlune nâlangnartorssûvdlunilo." Juánasip nalunaeĸutit Kristusip tikiuterĸingnigssâ sujorĸutdlugo tákúkumârtut ima nalunaerutigai: "tauvalo nuna sajugtorssuángorpoĸ, seĸinerdlo pûgssiatut merĸûssutut ĸernertúngorpoĸ, ĸáumatdlo ilũngardlune augtut ilerpoĸ." (Lúk. 21, 25; Mák. 13, 24-26; sarĸ. 6, 12).

sujuligtût tamána erĸûtíneĸarpoĸ ukiume 1755-ime nunap ánilârnarnerpâmik sajungnerssuagut. tamána Lissabonime nunap sajungneratut oĸalûserineĸarajugtaraluardlune Europap, Afrikap Amerikavdlo angnerssainut malungniúpoĸ. sajungnerssuaĸ malugineĸarpoĸ Kalâtdlit-nunãne, Madeirame, Norgeme Sverigimilo tuluitdlo nunãne lrlandimilo. sajungnerssuaĸ kvadratkilometerinik ĸulingiluanik miliûniligtut isorartússusilingme malungniúpoĸ. Afrikame sajungnerssuaĸ Europamisut sákortutigaoĸ. Aigierip ilarujugssua aserugauvoĸ, Marokkuvdlo erĸâne igdloĸarfik 8-9000-nik inoĸartoĸ morssugpoĸ. ulerssûp Spaniap Afrikavdlo sineriaine igdloĸarfît uligdlugit aserorterivfigingârpai.

sajungnerssuaĸ Spaniame Portugalimilo sákortunerpauvoĸ. Cadizimigôĸ ulerssuaĸ 18 meterisut portutigisimavoĸ. ĸáĸarssuit "Portugalime portunerit ilait túngavigpiamíkut sákortûmik auláput, ilailo ĸâmíkut angmardlutik tupingnartumik sîgput, ĸáĸaminerssuitdlo erĸâne narssanut nákãput. ĸáĸángôĸ tamáko ingnermik aniatitsíput."

Lissabonime "nunap iluane kagdlerpalungneĸ tutsiúpoĸ, tamatumalo kingunerpiâgut sajungnerssûp igdlorpagssuaĸarfik tamákingajagdlugo igdlukuínángortitdlugo úpikâtípâ. minútit arfinigdlit migssiliordlugit ingerdlanerisigut inuit 60.000 ajunârput." umiarssualivik sujugdlermik tinutivigdlune imatánguerúpoĸ, tauvalo ulerujugssuardlune uligtarfiussoĸ 15 meterisut tamánalũnît sivnilârdlugo ĸúmut ĸângerpâ. ajunârnerssûp tamatuma nalâne sigssiugaĸ marmorĩnarmit akisôrujugssuarmik sananeĸarĸámersimassoĸ kivivoĸ. inugpurujugssuit igdlut úpikâssut ĸimarratigalugit tássunga ĸimâsimáput, tássángáinardle sigssiugaĸ inugparujugssuit nagsataralugit morssugpoĸ, inuitdlo morssugtut ilâta atautsivdlũnît timânik tákuterĸigtoĸarĸíngisáinarpoĸ." (Sir Charles Lyell: "Principles of Geology," ĸúp. 495. New Yorkime naĸitigaĸ 1858).

sajungnerssûp "kingunerpiâgut oĸalugfît mátuvfîtdlo tamarmik, nângauvfiup igdlûtai tamangajangmik igdluínaitdlo sisamararterutait úpikãput. sajungnerssûp kingornagut nalunaeĸútap akúnere mardluk ĸângiútut igdloĸarfiup ingmíkôrtue ássigĩngitsut ikuatdlagput, uvdlutdlo pingasungajait ikumajuarníkut igdlorpagssuaĸafik aserugauvdluínarpoĸ. nunap sajungnerssua nagdliútorssuarme pingmat inugparujugssuit oĸalugfingne katerssũsimáput, táukunángalo aniguissut ikigtuaráináuput." (Encyclopredia Amerieana. Art.m Lisabon, note 1831-me naĸitigaĸ). uvdloĸ ajunârfiungârtoĸ tâuna inuit 90.000 migssinginik amerdlássusigdlit ajunârfigât.

ukiut 25 tamatumu kingornuagut nalunaeĸutip sujuligtũme oĸautigineĸartup áipâ erĸûtíneĸarpoĸ, tássa seĸernup ĸáumativdlo târsinerat. pisimassup tamatuma sule tupingnaĸutiginerussâ tássa pivfigssâta erĸordluínartumik nalunaerutigineĸarêrsimanera. ánáussissup ûliap ĸáĸâne ajoĸersugkane oĸaloĸatigalugit ilagît sivisûmik misiligtagaunigssât sujugdlermik oĸalûserâ, nâgdliungnartuvdlo tamatuma sivikitdlineĸarnigssâ neriorssûtigâ; tauvalo tikiuterĸingnigssane sujorĸutdlugo pisimassugssat erĸartorpai. tamákualo sujugdlersâta pivfigssâ aulajangerpâ. oĸarpoĸ: "uvdlune táukunane nâgdliungnartup tamatuma kingornagut tauva seĸineĸ târsísavoĸ ĸáumatdlo ĸaumajungnaerdlune." (Mák. 13, 24). uvdlut imalũnît ukiut 1260 táuko 1798-ime nãput. ukiut 25 tamatuma sujornagut kristumiut ĸinugissaujungnaingajavigsimáput. Kristusip oĸausia nâpertordlugo ĸinugissaunerup tamatuma kingornagut seĸineĸ târsissugssauvoĸ. sujuligtût tamána mâjip 19-íane 1780-ime erĸûtineĸarpok.

pisimassumik tamatumínga issigingnigtup nâlagauvfingme Massachusettsime najugaĸartup ima oĸalugtuarâ:

"uvdlâĸ tamána seĸineĸ nuigame ersserĸarigpoĸ, ernĩnardle ulingneĸarpoĸ. nuíssat ârdlerinarsilerdlutik ernĩnaĸ ĸernarigsíput ingnâtdlagíssanigdlo autdlartitaĸardlutik, kagdlilerpoĸ siagdlilâlerdlunilo. ĸulingiluat erĸâne nuíssat torssúngíneruierdiutik kángúsagtut ítumik ĸalipautinigput, nunalo, ĸaersut orpîtdlo inuitdlo ĸáumarĸúmit tupingnartumit silamit matumánga píngitsumit avdlángortitaussutut íput. minútit ardlaĸángitsúnguit tamatuma kingorna nuiarssûp ĸernertup ĸilak tamákerdlugo siaruarfigâ ĸilaup kigdlingata sinâ amitsúnguaĸ kisiat pínago, aussauneranilo únúkut nalunaeĸutaĸ ĸulingiluat nalâne pissarneratut târtigilerpoĸ ...

inuit kigaitsumik ánilângajartuierdiutigdlo ersileriartorput. arnat matut kigdlingáne nuna târtuínángorsimassoĸ issigât, angutitdlo sulivfingmingnit angerdlakãput, sanassup sánatine ilĩnarpai, sagfiortup sagfiorfine ĸimápâ niuvertûssuvdlo pisiniarfiutine ĸimápâ. atuarfingne ilíniartitsineĸ taimaitíneĸarpoĸ, mêrĸatdlo ánilângavdlutik arpâinaĸ angerdlakãput. angalassut naussorigsaissup ĸaningnerup igdluane unigtaraut. "ĸanoĸ pissoĸalerpa?" tássa aperĸut inuit tamarmik ĸanermioraluguio ũmámiugissât. anorerujugssûp pitoraiernigssâ imalũnît sût tamarmik naggatigssâta nagdliutilernigssâ ilimasûtigineĸalerput. nanerûtinik ikiteríput, kíssarssûtinilo angmáinartune ikumatitat ukiákut únúkut ĸáumateĸángitsúkutut ĸaumatigíput. ... kúkukût sinigkiardlutik inimingnukãput, nerssutautitdlo ungalut saniáne mangiartarfingmingne katerssûtdiutik ĸatimâgpalugput, naratsit ĸardlulugpalugput tingmiârĸatdlo únulerneranisut ĸitivíput, imangertat tingmivdlutik angalaorput. inuit kisimlk sule únulíngínera sianigât ... (Cordon).

uvdlûnerane târssuaĸ únulerfigssâ nalunaeĸutap akunere mardlugsúnguit sujorĸutdlugo ĸilangmik atdlârĸigsimissâlersumik taorserneĸaraluarpoĸ, seĸinerdlo nuigaluarpoĸ, nauk putsumit torssusûmit târtumit tâgdiersimagaluardiune. "seĸineĸ tarrerêrmat nuísserĸigpoĸ, pilertoĸissumigdlo târsivdluínarpoĸ." "târssuardlo únuaunerane uvdlûneranit ánilânganarnikínerunanilo tupingnarnikínerúngilaĸ. uvfa ĸáumatigingajagkaluartoĸ ĸáumarĸutigssaĸartínane takussagssaĸángilaĸ, ĸáumarĸutdlo erĸâne igdiumit imalũnît ungasikánianit issigalugo Egivtinime târssuákutdlusôĸ ĸíngornerisa pitarutdluarsínáungisaisigut issigissatut ítarpoĸ." (Thomas). pisimassumik tamatumínga issigingnigtûsimassut fiât oĸarpoĸ: "avdlatut isumaliorneĸ saperpunga: silarssuarme ĸáumarĸutaussartut tamákerdlutik tarranik pitagagssáungitsunik uligauvdlutigdlũnît piunêrúneĸarsimagaluarpata târssuaĸ nãmagdluínarnerusínáusángíkaluarpoĸ." (Brev fra dr. Samuel Tenney, fra Exeter New Hampshire, December 1785) ĸáumatip nauk únúkut ĸulingiluat migssâne nuivdluavigkaluardlune "toĸunganeruvdlusôĸ târssua mingnerpâmigdlũnît ĸáumaumisíneĸ saperpâ." únuap ĸerĸane târssuaĸ áungarpoĸ, ĸáumatdlo takugssaulerame tákuterĸârnermine augtut issíkoĸarpoĸ.

mâjip 19-iat 1780 silamiut oĸalugtuarissauneráne ima taineĸartarpoĸ: "uvdloĸ târtoĸ". Môrsasip nalânitdle târssuarmik taima angnertutigalunilo sivisutigissumik oĸalugtuarsiaĸángilagut. issigingnigtûsimassut pisimassumik tamatumínga navsuiautait tássaugínarput Nâlagkap oĸausiata pruvfîtíkut Jûitdlíkut pisimavfigssâ ukiut tûsintigdlit pingajue avigdlugit sujorĸutdlugo oĸautigissaussup erkûtíneĸarame akisuanera: "seĸineĸ mumísavoĸ târtúngordlune, ĸáumatdlo áungordiune, Nâlagkap uvdlua angeĸissoĸ sujôranartoĸ nagdliúngíkatdiartitdlugo." (Jûitdle 3, 4).

Kristusip ĸitornane perĸusimavai tikiuterĸingnigssaminut nalulunaeĸutigssat alapernaiserĸuvdlugit, tákugpatalo kúngimik aggernera nuánârutigerĸuvdlugo. "tamákule pilerpata ârdloritse, niarĸusilo makitísigik, utertíneĸarfigssarse ĸanigdlingmat." orpîtdlo upernãkut sivkertarnerat ássersûtigalugo oĸarfigai: "sivkilersut takussarângavsigik tauva ingmivsínik ilisimassarparse aussaĸ ĸanigdlissoĸ. taimatútaoĸ tamáko pilersut takuleruvsigik ilisimásavarse Gûtip nâlagauvfia ĸanigdlissoĸ." (Lúk. 21, 28, 30, 31).

uvdloĸ pingârtorssuaĸ táuna pivdlugo Gûtip oĸausiata Nâlagkap ínugtai ilungersordluínartumik anersãkut ítumik sinikatârneránit itersarniarpai perĸigsimivdlutik manigûtdiutigdlo Nâlagkamut savssarĸuvdlugit: "suvdluartáussuarmik ĸardlortaritse Sîunime, suaoritse ĸáĸavne ivdlernartume, ûligitse, nunap inue tamavse; Nâlagkap uvdlua nagdliuti1ermat ĸanigdlivdiunilo." (Jûitdle 2,1).

louiait Gûtip uvdluane atanigssnmut piarêrsarumavdlugit nutarterinigssamut suliagssaĸ angnertôĸ suliarissariaĸarsimavoĸ. Gûtip nangminerminut ínugtaunerartut ilaisa ĸavsît nâgssáungitsugssaĸ sujunertaralugo piarêrsángingmata, sáimáunermigutdlo mianerssorĸússúmik nalunaerfiginiaierpai sinikatârneránit itersardlugit Nâlagkap tikiúnigssânut piarêrsarĸuvdlugit.

mianerssorĸússut tamána sarĸúmersitat kapitalîsa 14-iáne erĸartorneĸarpoĸ. tássûna nalunaerut pingasunik imarissalik sarĸúmiúneĸarpoĸ ĸilangmiunit nalunaerutigineĸartumik, tamatumalo kingunerpiánguagut inûp ernera tikiúpoĸ nunamut katerssuiartordlune. mianerssorĸússutip sujugdliup erĸartũssinigssaĸ nalunaerutigâ. pruvfîtip íngile takuvâ "ĸilaup migssâgut tingmissoĸ, îvangkîliumik ítuínartumik oĸautigissagssaĸartoĸ nunamiussunut tamanutdlo inuiaĸatigîgsunut ingmíkutdlo inuiaussunut; nipitûmigdlo oĸarpoĸ: Gûte mianerisiuk, táunalo nâlangnartísiuk, erĸartũssivigssâ nagdliungmat; patdlorfigisiugdlo ĸilangmigdlo nunamigdlo ímamigdlo ermitdlo puilassarfînik píngortitsissoĸ". (sarĸ. 14, 6. 7).

nalunaerut tamána "îvangkîliup ítuínartup ilâtut" oĸautigineĸarpoĸ. îvangkîliumik nalunaiainigssaĸ íngilinut suliagssarititaunane inungnut suliagssarititauvoĸ. íngilit iluartut tamatumínga suliaĸarnerme sujulerssueĸatausimáput, inuitdlo ánáuneĸarnigssãnik ingerdlatsinerssuarne nákutigingnigsimáput; kisiáne îvangkîliumik nalunaiainerpiaĸ Gûtip nuname kivfainit suliarineĸarpoĸ.

ugperissagssanik ilisimatût táukãngitdiat sagdiusuíssúmik tamatumínga pâsingnigdiutigdlo nalunaiautigissaĸartut. angutit tamáko ilumôrtûvdiutik pârssissûsimagaluarunik ũmatimíkut ĸinussardlutik agdlagsimassunik misigssuissut, tauva únuap sumut kigdligsimanera pâsisimásagaluarpât, sujuligtûtitigutdlo katsorna pissugssat pâserêrsimásagaluarpait. kisiáne isumartik taimatut aulajangiutíngilât, nalunaerutdlo angutinit nikanarnerussunit nalunaerutigineĸarpoĸ. Jîsuse oĸarpoĸ: "ĸaumassoĸ ilivsínĩkatdlartitdlugo ingerdlagitse târsíssuterĸunase." ĸáumarĸúmik Gûtip tuníssutânik tunússivdlutigdlũnît sumigínaissut târtumîgínarumârput. ánáussissordle oĸarsimavoĸ: "uvavnik malingnigtoĸ târsiúsángilaĸ, ĸáumarĸutdle inûnartoĸ pigísavâ." (Juán. 12, 35; 8, 12). kinalũnît ilumôrdlune Gûtip piumassâtut iliorniartoĸ ilungersordiunilo ĸáumarĸúmik túniúneĸarêrsumik sianigingnigtoĸ ĸáumarĸúmik angnerussumik pigssarsisaoĸ; tarnilik taimáitoĸ ĸilangmit ĸáumarsagaujumârpoĸ sagdiusuíssúmut tamarmiussumut ilitsersûtigssaminik.